Bipolaire stoornis
Bipolaire stoornis
- De ervaringsverhalen van Tine en Karen
- Bekijk de video van John over zijn leven met een bipolaire stoornis
- Bekijk de aflevering Bipolaire stoornis uit de tv-serie Doe even Normaal
Met je hoofd in de wolken lopen en bruisen van energie, in zo’n bui is iedereen weleens. Ook een sombere bui kent iedereen wel. De meeste mensen weten dat zulke stemmingen niet eeuwig duren. Pieken en dalen horen nu eenmaal bij het leven. Bij sommige mensen zijn de pieken echter extreem hoog en de dalen donker en diep. Tijdens de extreme pieken ((hypo)manie) zijn deze mensen opvallend druk en actief. Ze denken de hele wereld aan te kunnen. Daar kunnen perioden van ernstige depressie tegenover staan. De uitgelatenheid en energie hebben dan plaatsgemaakt voor grote somberheid en futloosheid. Mensen die last hebben van deze ontregeling van de stemming kunnen lijden aan een bipolaire stoornis.
De bipolaire stoornis, ook wel manisch-depressieve stoornis genoemd, begint meestal in de vroege volwassenheid. De frequentie en de ernst van de pieken en dalen kan per persoon erg verschillen, maar de stoornis heeft in de meeste gevallen een grote invloed op het welbevinden en functioneren. Van de Nederlandse bevolking van 18 tot 65 jaar kreeg 1,3% ooit in het leven de diagnose bipolaire stoornis. Lees hier meer over de kenmerken en subtypen van de bipolaire stoornis.
Lees ook:
Reageren?
Kenmerken
- Kenmerken van een manische episode
- Kenmerken van een hypomane episode
- Kenmerken van een depressieve periode
- Gemengde episode
- Moeilijk te herkennen
- Subtypen bipolaire stoornis
Kenmerken van een manische episode
Een manische episode is een duidelijk herkenbare periode met een voortdurend verhoogde of prikkelbare stemming. Deze periode houdt minstens een week aan (of elke duur in het geval ziekenhuisopname noodzakelijk is).
In hun manische periode vertonen mensen minstens drie van de volgende verschijnselen:
- De persoon heeft opgeblazen gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën;
- De persoon heeft een afgenomen behoefte aan slaap (bijvoorbeeld: voelt zich uitgerust na slechts drie uur slaap);
- De persoon is spraakzamer dan gebruikelijk of heeft drang om te spreken;
- De persoon ervaart drukke, jagende gedachten;
- De persoon is makkelijker afgeleid dan gewoonlijk;
- De persoon onderneemt meer doelgerichte activiteiten (dit kan zowel sociaal, op het werk of op school, of seksueel zijn) of psychomotorische agitatie (lichamelijke rusteloosheid; iemand beweegt meer en onrustiger).
- De persoon houdt zich overmatig bezig met aangename activiteiten waarbij een grote kans bestaat op pijnlijke gevolgen (bijvoorbeeld ongeremd koopwoede, seksuele indiscreties, of zakelijk onverstandige investeringen).
- Duidelijke beperkingen op het gebied van werk, normale sociale activiteiten of relaties met anderen;
- De manische periode maakt ziekenhuisopname noodzakelijk om schade voor zichzelf of anderen te voorkomen;
- Er is sprake van psychotische kenmerken
Tijdens een manische periode verliezen mensen het zicht op de realiteit. Ze kopen dingen die ze niet kunnen betalen of sluiten zakelijke overeenkomsten af met onverantwoorde financiële risico’s. Problemen zien ze niet, ook al signaleert de omgeving die wel degelijk. Op waarschuwingen reageren ze geprikkeld en afwijzend: ‘Ik ben toch niet gek?!’. Zelf hebben ze vaak niet door dat ze zich anders gedragen dan normaal. Aan het einde van de manische periode zijn ze meestal lichamelijk en emotioneel uitgeput. Sommige mensen krijgen tijdens een manische periode last van een manische psychose met wanen en hallucinaties.
Kenmerken van een hypomane episode
In een hypomane periode vertonen mensen minstens drie van de volgende verschijnselen:
- De persoon heeft opgeblazen gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën;
- De persoon heeft een afgenomen behoefte aan slaap (bijvoorbeeld: voelt zich uitgerust na slechts drie uur slaap);
- De persoon is spraakzamer dan gebruikelijk of heeft drang om te spreken;
- De persoon ervaart drukke, jagende gedachten;
- De persoon is makkelijker afgeleid dan gewoonlijk;
- De persoon onderneemt meer doelgerichte activiteiten (dit kan zowel sociaal, op het werk of op school, of seksueel zijn) of psychomotorische agitatie (lichamelijke rusteloosheid; iemand beweegt meer en onrustiger).
- De persoon houdt zich overmatig bezig met aangename activiteiten waarbij een grote kans bestaat op pijnlijke gevolgen (bijvoorbeeld ongeremd koopwoede, seksuele indiscreties, of zakelijk onverstandige investeringen).
Kenmerken van een depressieve periode
In hun depressieve periode vertonen mensen vaak meerdere van de volgende verschijnselen:
- Ze zijn erg besluiteloos.
- Ze zijn dodelijk vermoeid.
- Ze voelen zich niets waard.
- Ze hebben geen enkele belangstelling meer voor anderen, voor hobby’s of voor de gewone dingen van het leven.
- Ze hebben problemen met concentratie.
- Ze krijgen lichamelijke klachten.
- Ze hebben gebrek aan eetlust.
- Ze hebben slaapproblemen.
- Soms hebben ze de wens om dood te zijn.
Gemengde episode
Moeilijk te herkennen
Het kan jaren duren voordat de bipolaire stoornis wordt herkend. Dit komt doordat de eerste verschijnselen vaak niet erg opvallen. Maar ook doordat meerdere perioden elkaar eerst afgewisseld moeten hebben. Bovendien zoeken mensen met deze stoornis meestal alleen hulp wanneer ze depressief zijn. Tijdens een (hypo)manie voelen ze zich immers vaak prima. Verder is de bipolaire stoornis soms moeilijk te onderscheiden van sommige andere psychische aandoeningen. Deze zaken maakt de stoornis moeilijk te herkennen. In Nederland zijn er daardoor nog veel mensen bij wie niet de juiste diagnose is gesteld.
Subtypen bipolaire stoornis
- Iemand met een bipolaire-I stoornis heeft last van manische episodes, en daarnaast mogelijk ook van hypomane, depressieve en gemengde episodes. Wanneer iemand één manische episode heeft gehad kan de bipolaire-I stoornis gesteld worden.
- Iemand met een bipolaire-II stoornis heeft last van depressieve en hypomane episodes maar maakt geen manische of gemengde episodes mee. De diagnose kan worden gesteld na één hypomane en één of meer depressieve episodes.
- De cyclothyme stoornis ontstaat meestal in de jeugd of adolescentie. Mensen hebben last van hypomane episodes en episodes met licht depressieve symptomen. Wel zijn de symptomen minder ernstig dan bij mensen met een manische, gemengde of een depressieve episode. Tussen twee episodes hebben mensen met deze aandoening geen problemen in het dagelijks functioneren, maar deze periode duurt vaak kort.
- Bipolaire-stemmingsstoornis door een middel/medicatie: deze diagnose wordt gesteld wanneer de bipolaire stemmingsproblemen veroorzaakt worden door een middel of medicatie. Hierbij dienen de bipolaire stemmingsproblemen níet beter verklaard te kunnen worden door een ander type bipolaire stoornis. Ook dienen de bipolaire stemmingsproblemen niet uitsluitend op te treden tijdens het beloop van een delier.
- Bipolaire-stemmingsstoornis door een somatische aandoening: deze diagnose wordt gesteld bij bipolaire stemmingsproblemen die veroorzaakt worden door een somatische aandoening. Hierbij dienen de bipolaire stemmingsproblemen níet beter verklaard te kunnen worden door een andere psychische aandoening.
Oorzaken
Het is niet mogelijk om te voorspellen wie wel of niet een bipolaire stoornis zal krijgen. Er is niet specifiek één oorzaak aan te wijzen. Wel zijn er verschillende risicofactoren.
- Erfelijke factoren spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van de bipolaire stoornis. Kinderen met een ouder met de bipolaire stoornis krijgen niet automatisch ook deze stoornis, maar ze hebben er wel een grotere kans op (10 tot 20 %).
- Ook sociale en omgevingsfactoren kunnen een risicofactor zijn. Zo hebben bijvoorbeeld volwassenen die cannabis gebruiken vijf keer zoveel kans dat een bipolaire stoornis zich ontwikkeld.
- Maar ook traumatische jeugdervaringen, zoals mishandeling en verwaarlozing, verhogen de kans op een bipolaire stoornis. Daarbij maken trauma’s op jonge leeftijd dat de vooruitzichten van de stoornis minder gunstig zijn: er is dan sprake van meer en ernstigere episoden van manie of depressie.
Behandeling
Een bipolaire stoornis heeft een erfelijke component en is niet te genezen, maar met de juiste behandeling en begeleiding kunnen de pieken en dalen wel beperkt worden. De basis van de behandeling bestaat uit een combinatie van:
- Behandeling met medicijnen
- Psycho-educatie en voorlichting
- Zelfmanagement
Behandeling met medicijnen
Psycho-educatie en voorlichting
Zelfmanagement
- Via de lifechartmethode wordt middels een grafiek goed inzicht verkregen in zaken als het beloop van de stoornis, het medicijngebruik en het slaappatroon.
- Ook kan bijvoorbeeld een noodplan worden opgesteld om te proberen een volgende episode te voorkomen. In een noodplan staat beschreven wat de persoon zélf, maar ook de behandelaar of eventueel andere betrokkenen kunnen ondernemen om een terugval te voorkomen.
Tips
- Neem de voorgeschreven medicatie in volgens voorschrift. Levert dit problemen voor u op? Bespreek dit dan met uw behandelaar.
- Ga in ieder geval bij een deel van de behandelcontacten samen met een naaste naar uw behandelaar.
- Maak een noodplan met uw behandelaar (en eventueel met een naaste). Zie zelfmanagement en praat met uw behandelaar voor meer informatie hierover.
- Houd een life-chart bij. Zie zelfmanagement en praat met uw behandelaar voor meer informatie hierover.
- Vermijd situaties waarvan bekend is dat ze veel spanningen opleveren. Pak niet te veel activiteiten ineens aan.
- Trek op tijd aan de bel bij uw hulpverlener en uw omgeving als u voelt dat het mis dreigt te gaan.
- Vertel mensen in uw omgeving die u vertrouwt over de stoornis en vraag hen hulp bij het signaleren van een nieuwe episode.
- Zorg voor regelmaat: sta op tijd op, eet driemaal per dag en ga op tijd naar bed.
- Neem voldoende rust, maar zorg ook voor voldoende lichaamsbeweging. Ga regelmatig wandelen, fietsen of zwemmen.
- Doe ontspanningsoefeningen. Deze kunnen uw onrust verminderen en helpen om beter te slapen.
Mijn naam is John Knappers, ik ben getrouwd met Betty, heb 2 kinderen en een wolk van een kleindochter. Ik werk als sales en marketing manager bij High Profile Events. Ik hou een weblog bij op Knappers.nl en ben ambassadeur voor Fonds Psychische Gezondheid. Waarom? Omdat het keihard nodig is, hierbij de toelichting.
Reageren of een vraag stellen aan John?
Wilt u reageren of een vraag stellen aan John? Formuleer uw reactie of vraag dan zo helder mogelijk. Uiteraard doet hij zijn best om u zo snel mogelijk een reactie terug te sturen. Wij sturen uw vraag rechtstreeks door naar John. Daarna ontvangt u zijn antwoord via een medewerker van het Fonds.
Let op: Om het John, u en volgende vragenstellers zo makkelijk mogelijk te maken, bundelen we de meestgestelde vragen in een document en publiceren die op de website. Uw vraag kan dus gepubliceerd worden. Uiteraard doen we dat altijd anoniem.
Tine: 'Altijd zocht ik de oorzaak buiten mezelf, in wat er vroeger gebeurd was.'